پیشینه تاریخی

به استناد بررسی های باستان شناسی سال 1978 میلادی (ال . کهل و دنیس ال هسکل ) موقعیت مناسب اقلیمی و حاصلخیز دشت درگز زمینه حضور و استقرار گروه ها و جوامع انسانی را از دیرباز فراهم نموده که نتیجه این استقرار رونق فرهنگی اقتصادی و تجاری منطقه را طی اعصار و قرون به دنبال داشته است . هدف از این بررسی ها ، شناسایی مکان های باستانی شاخص دشت و معرفی مکان های استقرار جوامع پیش از تاریخ در این ناحیه بوده است.در متون کهن از منطقه درگز با عناوین نیسا ، آپارتاگی ، ایبورد و نساء خاوران و دارا نام برده شده که به اعتقاد صاحبنظران دارا مخفف داراگرد است . آما آنچه مسلم است ، درگز خاستگاه و مکان پیدایی اصلی اشکانیان و جزیی از سرزمین پارتیان می باشد و از سویی کشفیات اخیر در بندیان از اهمیت درگز در عصر ساسانیان حکایت می کند

موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای طبیعی

گستره جغرافیایی شهرستان درگز از شمال به جمهوری ترکمنستان از جنوب به شهرستان های قوچان و چناران ، از شرق به کلات نادری و از غرب به قوچان منتهی می گردد . درگز با وسعتی معادل 4309 کیلومتر مربع بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای چهار بخش چاپشلو، نوخندان ، لطف آباد و مرکزی است.از مهمترین ارتفاعات این ناحیه زرین کوه ، کوران داغ در شمال و قره داغ در غرب و رشته کوه هزار مسجد در بخش جنوبی را می توان نام برد. همچنین درونگر ، دربندی علیا و زنگلانلو در زمره مهمترین رودخانه های پر آب این شهرستان به شمار می آیند. به برکت بارندگی های مطلوب و اقلیم مناسب این ناحیه دارای جلگه های وسیع و دشت های حاصلخیز است .

محوطه تاریخی بندیان

از کشفیات منحصر به فرد باستان شناسی در شهرستان درگز منطقه ای ارزشمند موسوم به بندیان می باشد که در سه کیلومتری شمال شهر درگز در مجاورت تپه ای باستانی به نام یاریم تپه واقع شده است. آثار و شواهد مکشوفه از فصول متعدد کاوش باستان شناسی در این محوطه به سرپرستی دکتر مهدی رهبر، حکایت از وجود ابنیه ای مهم در این مکان دارد. مهمترین بخش این کاوش ها به تالارهای مرکزی و به طول 25/10 و عرض 60/8 متر و فضاهای وابسته به آن اختصاص یافته است که در زمان رونق بنا به باغ یا حیاطی وسیعی منتهی می گردید.
آنچه پیرامون این تالار بر نمای دیوارها با ارتفاع حدود یک متر یا بیشتر مشاهده می شود . نقوش نفیس گچبری شده ی زیبایی است که معرف موضوعات مذهبی ، بزم و شکار، جنگ و پیروزی بر دشمن ، معرفی اشخاص و غیره می باشد. از دیگر محوطه های مکشوفه در این محوطه می توان به آتشدان و محراب ، اتاقی مخصوص نامه ها و مرسوله ها و برج خاموشی اشاره کرد. با کشف بنای برج خاموشی نظر محققان اروپایی در زمینه نحوه تدفین زرتشتیان به کلی تغییر نمود. در حال حاضر محوطه تاریخی بندیان به همت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی به اولین سایت موزه باستان شناسی گردشگری ایران تبدیل شده است .

پارک ملی تندوره

این پارک در 30 کیلومتری جنوب غربی درگز واقع شده و به سبب داشتن گونه های نادر گیاهی و جانوری و مناظر کم نظیر طبیعی از حیث زیستگاههای منحصر به فرد جغرافیایی از اعتبار بین المللی ویژه ای برخوردار است . تندوره منطقه ای است کوهستانی با صخره ها و تپه ماهورهای بسیار و دره های عمیق و شیب دار که پوشیده از گیاهان گوناگون بوده و یکی از بهترین زیستگاههای جانوران می باشد. پوشش گیاهی پارک تندوره از انواع علفی، بوته ای، درختان و درختچه ها تشکیل شده است. این پارک علاوه بر داشتن چشم اندازها و مناظر بی نهایت زیبا و استثنایی از نظر منابع حیات وحش نیز غنی است. به سبب اختلاف ارتفاع و پستی و بلندی های فراوان میزان درجه حرارت در نقاط مختلف آن متفاوت است بویژه ارتفاعات جنوبی و غربی پارک دارای اقلیم استپی سرد است.متأسفانه پارک تندوره از لحاظ منابع آب فقیر و فاقد رودخانه یا منابع آب دائمی است و تأمین آب آشامیدنی و حوش از رودخانه نهر مانندی در یکی از دره ها به نام چلمیر و تعدادی چشمه ممکن شده است. از مهمترین دره های زو پارک تندوره می توان به چلمیر ، تیوان ، شوی ، زولی ، بابانستان ، قره نهه و قزلق اشاره نمود. تندوره محل تداخل زندگی سه نژاد از قوچ و میش های اوریال یعنی اوریال ایران یا اوریال کوپه داغ ، اوریال ماوراء خزر و بالاخره اوریال افغان می باشد و از مهمترین گونه های جانوری پارک تندوره می توان از کل و بز ، پلنگ ، گربه پالاس ، گربه جنگلی ، گراز یا خوک وحشی ، گرگ ، شغال، روباه ، خرگوش ، تشی ، انواع پرندگان شکاری و غیره یاد کرد. امروزه وسعت پارک ملی تندوره بالغ بر 37800 هکتار می باشد

امامزاده محمد دیباج – روستای شیلگان

محمدبن جعفر صادق (ع)فرزند امام ششم شیعیان، امام جعفر صادق، میباشند که نام مادر ایشان خدیجه بود وی را به خاطر حسن وجه وجمال به این لقب (دیباج)خواندند و کنیه ایشان ابو جعفراست ایشان در سنه 144هجری قمری در مدینه متولد شدند آن بزرگوار علاوه براینکه اهل شمشیر و رزم وصاحب ادعیه بود به زهد و تقوی و عبادت و ورع مشهور بوده است .ایشان درسال 199 هجری قمری در زمان خلافت مامون بر علیه او قیام کرد که پس از این قیام ، اتباع او شش فرقه شدند که یکی ازاین فرقه ها به نام سمطیه یا شمطیه معتقد بودند که پس از حضرت صادق پسرش محمددیباج امام است که این منصب از وی به اعقابش رسید. هنگامیکه محمدبن جعفر از مکه خروج کرد او را امیرالمومنین خواندند واهل مدینه نیز با او بیعت کردند و گروهی از طالبیان به همراه محمدبن جعفر به جنگ هارون ابن مسیب رفتند و او را شکست دادند .سپس با همراهانش به کوه بثیر رفتند ومدتی درآنجا ماندند پس از این واقعه هارون کسی را به نزد محمد بن جعفر فرستاد تا دست ازجنگ بردارد و به همین منظور برادر زاده ایشان علی ابن موسی الرضا را به نزدش اعزام داشت ولی او به جنگ ادامه داد و توسط سربازان هارون محاصره شد پس از گذشت سه روز از محاصره ایشان و یارانش سرانجام زاد و توشه و بویژه آب به پایان رسید ،او ناچار شد لباسش را تغییر داده و نعلین پوشیده وخود را به سراپرده هارون رسانید وازاو برای یارانش امان خواست .سپس عیسی بن زید جلوی ایشان وطالبیان را به زنجیر بست و بدین وضع به خراسان برد در خراسان آنها به نزد مامون رسیدند ومامون او را بسیار اکرام کرد و در مرو سکونت داد. در سال 203هجری قمری به علت اغتشاشات وآشوبهایی که درعراق بر پاشده بود مامون قصد عزیمت به بغداد نمود در این مسافرت محمدبن جعفر نیز باوی همراه بود که درراه مروبه طوس در گزگان ناحیه ای در دشت اتک شمالی ودر شهرستان درگز کنونی که یکی ازشهرهای استان خراسان رضوی میباشد در بخش لطف آباد دهستان دیباج در روستای شیلگان  که در 30 کیلومتری شرق شهرستان واقع است در سن 59 سالگی به شهادت رسیدند و اکنون آرامگاه وی زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت وطهارت میباشد .این مکان مقدس مورد توجه واحترام خاص مردم این خطه و مسافران دور و نزدیک این شهرستان میباشد .در کلیه ایام ومناسبتها بویژه درروز تاسوعا هیاتهای مذهبی   جهت زیارت وانجام مراسم تاسوعای حسینی از اطراف واکناف واز نقاط مختلف شهرو روستا به اینجا می آیند و آیین سوگواری را برگزار مینمایند .همچنین نمونه هایی ازشفاعت عاشقان در دفتر مخصوص ثبت شفایافتگان امامزاده ثبت شده است.